Schizofreen

Ik weet niet hoe het u verging, maar ik was verbaasd toen Hassan Rohani, de president van Iran, na enkele dagen van staalharde ontkenning opeens zo maar toegaf dat vlucht PS 752 van Ukraine International Airlines medio januari ‘per ongeluk’ door een Iraanse militair was neergeschoten. We zijn dergelijke eerlijkheid van staatshoofden niet meer gewend. Eigenlijk is dat gek.

We verwachten eerlijkheid in de organisaties waarin we samenwerken. Een collega die systematisch en welbewust onwaarheden vertelt, wordt in geen enkele organisatie getolereerd. Een bestuur dat zijn raad van commissarissen bewust verkeerd informeert, kan rekenen op zware sancties.

Het is merkwaardig dat eisen van transparantie en integriteit niet lijken te worden gesteld als het om de huidige leiders van de grote landen in de wereld gaat. Poetin, Trump, Bolsonaro, Xi Jinping, niemand is verbaasd als deze mensen klinkklare leugens verkondigen. Van Trump is door fact checkers vastgesteld dat hij sinds zijn beëdiging tot president van de Verenigde Staten in het openbaar bijna vijftienduizend leugens of onwaarheden heeft verkondigd. Van Poetin kunnen we daar alleen maar naar raden, want fact checkers belanden in Rusland al snel in de gevangenis. Hetzelfde geldt voor China. Theorieën ontvouwen waarom wij dit gedrag van onze leiders tolereren doe ik maar niet. Als ik me beperk tot corporate governance, dan constateer ik wel een toenemende kloof tussen normen en verwachtingen op persoonlijk en organisatie niveau en de normen die lijken te gelden voor de staatslieden van grote landen in de wereld. Tegelijkertijd wordt internationaal wel een zakelijke en financiële orde aan de wereld opgelegd waarin transparantie en integriteit steeds belangrijker worden. Dat is schizofreen.

We hoeven met zijn allen niet naïef te zijn. Presidenten hebben macht. Macht corrumpeert. Koningen en keizers logen, bedrogen en manipuleerden duizenden jaren lang. Toch is er een belangrijk verschil tussen vroeger en nu. Er zijn vrijwel geen (heersende) koningen en keizers meer. We kiezen onze ‘eigen’ mensen om ons te leiden. We hebben hun doen en laten de afgelopen honderd jaar in een solide systeem van checks en balances ingepast. Niet alleen op Curaçao of in Nederland, maar in vrijwel de hele wereld. Parlementaire democratie is het beginpunt van en de kroon op die ontwikkeling. De afgelopen decennia zie je hoe die basisprincipes uit het publieke domein rechtstreeks zijn overgenomen door het internationale bedrijfsleven. Je moet nu ook als bedrijf openheid van zaken geven. Trucjes en machtsmisbruik zijn uit den boze, klinkklare leugens verkondigen al helemaal. Steeds meer interne en externe toezichtsorganen leggen de integriteit van het gedrag van bedrijven en hun leiding onder de microscoop. Misbruik wordt gestraft.

Ik vraag me af wanneer het moment komt dat het toenemende huftergedrag van veel hedendaagse staatshoofden de ontwikkeling naar meer transparantie, verantwoording en integriteit in het bedrijfsleven gaat belemmeren. Als je eigen staatshoofd bondgenoten simpelweg laat vallen, openlijk het eigenbelang propageert en welbewust zwakkeren verwaarloost en vluchtelingen verbant, hoe kan je dan nog als bestuurder of toezichthouder in een bedrijf volhouden dat het je taak is om met de belangen van alle stakeholders rekening te houden? Stel je voor: Kooyman, Aqualectra en MCB besluiten elk nog uitsluitend hun eigen belang te dienen. Ze besluiten geen rekening meer te houden met anderen. Hoe meer ze weten binnen te slepen, hoe beter. Wie niet mee werkt, dwingen ze daartoe, want ze hebben een machtspositie. Klanten en werknemers worden voorgelogen. De jaarcijfers worden gemanipuleerd. Toeleveranciers die niet bereid zijn hun tarieven te halveren, worden gedumpt. Als dit geen wenselijk scenario is, dan moeten we ook wat aan onze wereldleiders doen. De ‘tone at the top’ heet dat in governance-land.